Στην μικρή πόλη Ματέρα της νότιας Ιταλίας απονεμήθηκε ο τίτλος της πολιτιστικής πρωτεύουσας της Ευρώπης για το 2019.

Και έχει κάθε λόγο αυτή η μικρή και τόσο ιδιαίτερη πόλη να είναι πολιτιστική πρωτεύουσα, ίσως θα έπρεπε να της αφήσουν τον τίτλο αυτόν και για κάμποσα χρόνια.

Η μικρή Ματέρα βρίσκεται στην περιοχή Μπαζιλικάτα της Ιταλίας , δίπλα σε ένα μικρό φαράγγι, με τον ποταμό Gravina να ρέει από κάτω. Κατοικείται διαρκώς από την 10 χιλιετία π.Χ. Οι φυσικές σπηλιές από ασβεστόλιθο, προσέλκυσαν τους πρώτους κατοίκους να φτιάξουν τα τρωγλοδυτικά τους σπίτια, που ήταν και οι πρώτοι οικισμοί της Ιταλίας. Τον 3^ο π.Χ. αιώνα, οι Ρωμαίοι οχύρωσαν την πόλη σε ένα ύψωμα 400 μέτρων.  Ακριβώς κάτω από τα τείχη δημιουργήθηκαν δύο συνοικίες, σκαμμένες στον μαλακό, ασβεστώδη βράχο: το Sasso Caveoso και το Sasso Barisano, που χωρίζονταν από μια κορυφογραμμή. Λόγω της μαλακής σύστασης του βράχου οι κάτοικοι δημιούργησαν ένα αξιοθαύμαστο δίκτυο όπου μάζευαν το νερό, σε μια περιοχή γνωστή για την ανομβρία της.

Από τότε και μέχρι τη σύγχρονη εποχή, η Ματέρα γνώρισε πολλούς κατακτητές, Λομβαρδούς, Βυζαντινούς, Γερμανούς και Αραγώνες. Έζησε δόξες , δυσκολίες, πανούκλα και σεισμούς. Και το 1943, ήταν η πρώτη ιταλική πόλη που ξεσηκώθηκε εναντίον της γερμανικής Βέρμαχτ. Μέχρι τη δεκαετία του '50 στις γειτονιές Sasso Caveoso και Sasso Barisano ζούσαν ακόμη άνθρωποι υπό άθλιες συνθήκες υγιεινής. Κάποιοι μάλιστα μαζί με τα ζώα τους. Το 1952 η κυβέρνηση διέταξε την εκκένωση των σπηλιών. Η Ματέρα αποκαλούνταν «vergogna nazionale», εθνική ντροπή. Οπότε το κράτος διέταξε τους περίπου 17.000 κατοίκους να αφήσουν τις σπηλιές τους οι οποίες άρχισαν να ρημάζουν. Μέχρι που το 1986 κηρύχθηκαν διατηρητέα μνημεία και το 1993 η Unesco την χαρακτήρισε Μνημείο Παγκόσμιας Κληρονομιάς. Από τότε και σιγά-σιγά, η Ματέρα έκανε το θαύμα της. Εκμεταλλεύτηκε τον τουρισμό που της έφερε η φήμη της UNESCO, στρώθηκε στη δουλειά και η εικόνα της άλλαξε άρδην. Πολλές σπηλιές έχουν γίνει ξενοδοχεία πολυτελείας, εστιατόρια ή μικρά μουσεία.

Αυτή η τόσο ιστορική, αρχιτεκτονικά γοητευτική και μοναδική, αλλά φτωχή και κακόμοιρη πόλη, έγινε πόλος έλξης για πολλούς κινηματογραφιστές, τους πρωτοπόρους και νεορεαλιστές του’50 και του’60 που αναζητούσαν (και έφεραν) το διαφορετικό κι αργότερα και κάποιους χολυγουντιανούς. Η Ματέρα ήταν η κινηματογραφική ασπρόμαυρη Βηθλεέμ του Πιερ Πάολο Παζολίνι στο «Κατά Ματθαίον Ευαγγέλιο» (1964), το σκηνικό στο «Garibaldi»(1961) του Roberto Rosselini,στο “Made In Italy” (1965) του Νanni Loy, αλλά και στο “King David”(1985) του Bruce Beresford κι επίσης ήταν η αιματοβαμμένη Ιερουσαλήμ του Μελ Γκίμπσον στα «Πάθη του Χριστού» (2004) και βεβαίως, περιγραφόταν και στο βιβλίο «Ο Χριστός σταμάτησε στο Έμπολι» (1945) του Carlo Levi, αλλά και στην βασισμένη στο βιβλίο ταινία του Francesco Rosi (1979). Και να σας πω και τί άλλο έχει γυριστεί στην Ματέρα; Το βίντεο του “Spit Out the Bone”(2016) των Metallica. E, δεν έπρεπε να γίνει πολιτιστική πρωτεύουσα Ευρώπης αυτή η πόλη;

Κείμενο: Marlykon