Αναζητώντας κάτι μέσα στον απέραντο ωκεανό του διαδικτύου, βρέθηκα να διαβάζω για μια ζωγράφο του συνδέσμου των Προρραφαηλιτών που ήταν ελληνικής καταγωγής. Γνωστότεροι εκπρόσωποι του συνδέσμου αυτού ήταν τα αδέλφια Ροσσέττι και περισσότερο ο Δάντης Γαβριήλ Ροσσέττι (1828-1882), Άγγλος ζωγράφος και ποιητής, που υπήρξε και ιδρυτής του συνδέσμου. Τα σονέττα του θεωρούνται από τα τελειότερα της αγγλικής γλώσσας.

Η ιταλική του καταγωγή και ένα από τα ονόματά του (Δάντης), καθώς και η ενασχόληση όλης της οικογενείας του με την ποίηση, τον έκαναν να νοιώθει πολύ κοντά στον μεγάλο Δάντη Αλιγκέρι, έργα του οποίου μετέφρασε στα αγγλικά. Είχε, όμως, ταλέντο και στη ζωγραφική και είχε μελετήσει την ιταλική τέχνη του Μεσαίωνα. Μαζί με δυο άλλους ζωγράφους, ίδρυσε την Αδελφότητα των Προρραφαηλιτών που είχε σαν στόχο την αναμόρφωση της τέχνης και την απόρριψη της προσέγγισης που υιοθέτησαν πρώτοι οι μανιεριστές καλλιτέχνες, εκείνοι που διαδέχθηκαν τον Ραφαήλ και τον Μιχαήλ Άγγελο. Ο Ροσσέττι και οι σύντροφοί του πίστευαν ότι οι κλασσικές πόζες και οι κομψές συνθέσεις του Ραφαήλ είχαν επηρεάσει αρνητικά την τέχνη. Οι ίδιοι ήθελαν να επιστρέψουν στις εξαντλητικές λεπτομέρειες, στα έντονα χρώματα και στις δαιδαλώδεις συνθέσεις της ιταλικής και φλαμανδικής τέχνης του 15ου αιώνα.

Ο Ροϊδης έχει γράψει ότι τα έργα των Προρραφαηλιτών του θύμισαν «βυζαντινάς μαυρογραφίας» ενώ η Μυρτιώτισσα, εμπνευσμένη από «μιαν εικόνα Προραφαηλική» έγραψε το ποίημα «Πόθος».

Η ελληνικής καταγωγής ζωγράφος αυτού του πρωτοποριακού ρεύματος, στην οποία αναφέρθηκα στην αρχή του κειμένου, ήταν η Μαρία Ευφροσύνη Σπάρταλη (1844-1927), κόρη πλούσιου Έλληνα εμπόρου του Λονδίνου. Η Μαρία ήταν μια καλλονή και υπήρξε μοντέλο για πολλούς συγχρόνους της ζωγράφους και για τον ίδιο τον Ροσσέττι. Η Μαρία παντρεύτηκε έναν Αμερικανό δημοσιογράφο και ζωγράφο, απέκτησε τρία παιδιά και φιλοτέχνησε περισσότερους από εκατό πίνακες. Ο τάφος της οικογενείας της βρίσκεται στο Ορθόδοξο Ελληνικό Κοιμητήριο του Νοτίου Λονδίνου. Και η Maria Zambaco, ξαδέλφη της Σπάρταλη αλλά και του Καβάφη, υπήρξε επίσης μοντέλο των Προρραφαηλιτών.

Σε ένα κείμενο για τους Προρραφαηλίτες είναι υποχρεωτικό να περιληφθεί και το όνομα του Άγγλου τεχνοκρίτη, λογοτέχνη και κοινωνιολόγου Τζων Ράσκιν (1819-1900), ο οποίος στήριξε το κίνημα που είχε ήδη επηρεαστεί από τις θεωρίες του περί νατουραλισμού στην τέχνη.

Ας πάρουμε, όμως, μια γεύση και από την ποίηση της Αδελφότητας, ξεκινώντας από τον Δάντη Γαβριήλ Ροσσέττι:

Σονέτο είναι το μνημείο της στιγμής

Τύμβος αιωνιότητος Ψυχής

Σε μια νεκρή, αθάνατη όμως ώρα. Πρόσεξε ώστε

Είτε για τελετή εξαγνισμού είτε για οιωνό τρομακτικό

Να σέβεται την ίδια του τη φλογερή πληρότητα

Σ’ελεφαντόδοντο ή σ’έβενο να το σκαλίσεις

Όπως το θέλει η Μέρα ή η Νύχτα. Κι άσε τον Χρόνο

Την κορυφή του να στολίσει με λαμπρά μαργαριτάρια

Σαν νόμισμα είναι το σονέτο. Η μια του όψη την ψυχή

Αποκαλύπτει. Η άλλη για ποια Δύναμη έχει φτιαχτεί

Αν στην αξιοπρέπεια της Zωής αποτελεί φόρο τιμής

Ή αν κληρονομεί την υψηλή ακολουθία της Αγάπης

Και την υπηρετεί. Ή αν σε σπήλαιο ζοφερό αγκυροβολεί

Στου Χάροντα το χέρι μέσα, τον Θάνατο πληρώνει.

(The Sonnet)

Συνεχίζοντας με ένα ποίημα της αδελφής του, Χριστίνας (Christina Georgina Rossetti, 1830-1894):

Ω γιατί νά’ναι ο ουρανός τόσο μακριά φτιαγμένος

Ω γιατί νά’ναι η γη σε τόση απόσταση απ’αυτόν;

Ούτε το κοντινότερο άστρο δεν μπορώ ν’αγγίξω

Που αιωρούμενο επιπλέει.

Δεν θά’θελα να φτάσω τη σελήνη,

-Δίσκο μονότονο στις αλλαγές του-

Και όμως, επαναλαμβάνει συνεχώς εκείνη

Τον ίδιο της ρυθμό, μακριά από μένα.

Ποτέ το σκόρπιο πυρ των άστρων δεν κοιτάζω

Ούτε του ήλιου την ουρά που πάει τόσο πέρα

Αλλά μια επιθυμία έχω μ’όλη την καρδιά μου

Επιθυμία μάταιη εντελώς

Γιατί με τα δεσμά της σάρκας είμαι εγώ δεμένη

Πέρα από το πεδίο μου είν’η ομορφιά και η χαρά

Τα χέρια μου τεντώνω, την καρδιά μου σφίγγω

Και προσπαθώ να πιάσω την ελπίδα

(De Profundis)

Και τελειώνοντας με ένα ποίημα του Τζ.Ράσκιν:

Το τελευταίο χαμόγελο

Δίπλα μου κάθησε εχθές

Τα χείλη της, τα μάτια της, χαμογελούσαν απαλά

Γεμάτα με ψυχή, ζωή και φως

Τόσο γλυκά γοήτευσε την έρημη καρδιά μου

Που μ’έκανε χαρούμενο σχεδόν-

Που έδιωξε τις σκέψεις μου σχεδόν-

(Εκείνες που σαν δηλητήριο, σαν άνεμος ερήμου

Έρχονταν νοσηρές, βαριές μες στο μυαλό μου)-

Αυτή η ανάμνηση σύντομα θά’ταν όλη δική μου

Κι εκείνη δεν θα μου χαμογελούσε άλλο πια.

(The last smile)

Οι μεταφράσεις των ποιημάτων είναι της Λ.Σεϊζάνη

Πηγές http://en.wikipedia.org/wiki/Marie_Spartali_Stillman http://en.wikipedia.org/wiki/Dante_Gabriel_Rossetti (και στα ελληνικά)

http://www.smarthistory.org/1848-1907-england-millais-christ.html