Ευσυνείδητοι στρατιώτες, πατριώτες χωρίς πατριωτικές εξάρσεις, οι τρεις συγγραφείς κατέγραψαν με ματιά ψύχραιμη τις προσωπικές τους μαρτυρίες, διαφωτιστικές για την κατάσταση στο Μέτωπο και την πολλαπλώς οδυνηρή οπισθοχώρηση.

Χιόνι. Χιόνι. Χιόνι. Αυτός είναι ο κοινός τόπος αναφοράς και των τριών μαρτυριών. Αυτό το αδυσώπητο χιόνι που σκεπάζει τα πάντα, αυτό, καθώς κι η βροχή και η λάσπη. Με αργές, λεπτομερείς αναφορές στην καθημερινότητα της στρατιωτικής ζωής, στο -ακόμη  και σε συνθήκες πολέμου- αυστηρά έως και παράλογα τηρούμενο στρατιωτικό πρωτόκολλο, αλλά πάνω από όλα αναφορές στη γενναιότητα και στον χαμό τόσων ανθρώπινων ψυχών – 7.948 νεκρούς μέτρησε ο ελληνο-ιταλικός πόλεμος στην Αλβανία – στη πλειοψηφία τους απλοί φαντάροι.

Μεγαλοψυχίες απλών ανθρώπων που κλήθηκαν να πολεμήσουν και προσέφεραν γενναιόδωρα τις δυνάμεις τους, τα μέλη του σώματός τους που τα θέρισαν οι όλμοι και τα κρυοπαγήματα, τη ζωή τους την ίδια!

Μικροψυχίες επίσης απλών ανθρώπων που έκλεψαν από τ’ άρβυλα και τα τιμαλφή του νεκρού φαντάρου ως τα σπίτια των χωριανών για λίγο φαΐ, που λιποτάκτησαν από φόβο, που σκότωσαν-όχι σαν μαχόμενοι- αλλά με τη λάμψη του φονιά στο μάτι.

Μέσα από αυτά τα βιβλία ζούμε μέρα με την ημέρα την έναρξη του πολέμου, την επιστράτευση, την ατέλειωτη πορεία προς τα βουνά της Αλβανίας, που κούρασε πρόωρα ανθρώπους και ζώα, τις άδοξες μάχες αλλά και τις πάμπολλες νίκες πριν καταρρεύσει το Μέτωπο. Και μετά : την πίκρα, την αγωνία και το μαρτύριο της επιστροφής στην Αθήνα– πεζή- μέσα από την γερμανοκρατούμενη ελληνική ύπαιθρο.

Άγγελος Βλάχος : «Το μνήμα της γριάς». Το ατελείωτο χιόνι και η αδυσώπητη αλήθεια τουθανάτου κυριαρχούν σε αυτό το συγκρατημένο συναισθηματικά χρονικό από τη θητεία στο αλβανικό μέτωπο του, διπλωμάτη στο επάγγελμα, συγγραφέα.

Δημήτριος Λουκάτος : « Οπλίτης στο αλβανικό μέτωπο. Ημερολογιακές σημειώσεις 1940-41».Ανθρωποκεντρισμός, σαφήνεια και μεγάλη παρατηρητικότητα. Για τα πάντα. Μέχρι και παρατηρήσεις λαογραφικού ενδιαφέροντος έχει περιλάβει στο ημερολόγιό του ο, μετέπειτα καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, γνωστός λαογράφος.

Γιάννης Μπεράτης : «Το πλατύ ποτάμι ». Άρτια μυθιστορηματική αφήγηση της πορείας στο αλβανικό και στην οπισθοχώρηση του, εθελοντή στο μέτωπο,  μετέπειτα λογοτέχνη.. Διαβάζεται απνευστί και αποτελεί σημείο αναφοράς για το ‘Επος και την οπισθοχώρηση. Ο Μπεράτης έδωσε και μια συνέχεια με ένα δεύτερο βιβλίο, το επίσης πολύ ενδιαφέρον «Οδοιπορικό του ‘ 43», μια μαρτυρία που του στοίχισε όμως την απομάκρυνσή του από το Υπουργείο Τύπου όπου εργαζόταν ως μεταφραστής!

 Κείμενο : Μαριάννα Καραβασίλη

Πρώτη Δημοσίευση : www.peopleandideas.gr