Vedi Napoli e poi muori. Δες τη Νάπολη και μετά πέθανε, λένε οι Ιταλοί και δεν έχουν άδικο… Έρωτας μεγάλος η Νάπολη μα και τα υπέροχα τραγούδια της.
Το Ναπολιτάνικο τραγούδι είναι ένας γενικότερος όρος για μια παραδοσιακή φόρμα μουσικής που τραγουδιέται στη Ναπολιτάνικη διάλεκτο, κυρίως από αντρική φωνή, αν και υπηρετήθηκε εξίσου επιτυχημένα και από γυναικείες φωνές. Εκφράζει, ή το παράπονο του εραστή ή γίνεται σερενάτα (νυκτωδία) που έλεγαν οι παλιότεροι.
Έγινε θεσμός το 1830 χάρη σ’ έναν ετήσιο διαγωνισμό γραφής τραγουδιού για το φεστιβάλ Piedigrotta, αφιερωμένο στη Madonna της, μια γνωστή εκκλησία στα περίχωρα της Νάπολης. Ο διαγωνισμός εγκαταλείφθηκε το 1950.
Ο νικητής του 1ου φεστιβάλ ήταν το Ti voglio bene assaie, που -λέγεται ότι- γράφτηκε από τον Gaetano Donizetti.
Τα βασικά όργανα των ναπολιτάνικων τραγουδιών είναι μαντολίνο, κιθάρα, ένα είδος μοντέρνου μπάσσου και ένα άλλο όργανο παρόμοιο με ταμπουρέλο .
Πολλά από τα ναπολιτάνικα τραγούδια έγιναν παγκοσμίως γνωστά και από τους μετανάστες από την Νάπολη αλλά και την Κ. Ιταλία ανάμεσα στα 1880 και 1920. Ο Enrico Caruso τα ταξίδεψε μέχρι και στην Metropolitan Opera της Ν. Υόρκης. Δεν είναι διόλου τυχαίο, ότι αργότερα μεγάλοι τενόροι, όπως ο Placido Domingo, ο Luciano Pavarotti και άλλοι, τραγούδησαν ναπολιτάνικα τραγούδια. Οι πλέον αντιπροσωπευτικοί ερμηνευτές υπήρξαν οι: Roberto Murolo (και συνθέτης), Sergio Bruni, Renato Carosone και Mario Maglione.
H Malafemmena ακούστηκε στην ταινία: Totò, Peppino e la malafemmina από τον Teddy Reno. Είναι ένα τραγούδι, που γράφτηκε από τον Ναπολιτάνο ηθοποιό Toto το 1951, που το αφιέρωσε στην γυναίκα του Diana, μετά το χωρισμό τους.
Το γνωστό Funiculi Funicula (εδώ από τον Alessandro Safina σε συναυλιακό χώρο) γράφτηκε από τον Peppino Turco και τον Luigi Denza το 1880. Συνετέθη εις ανάμνησιν του πρώτου τελεφερίκ στον Βεζούβιο και το οποίο καταστράφηκε από την έκρηξη του ηφαιστείου το 1944. Το 1886 ο γερμανός συνθέτης Richard Strauss ακούει το τραγούδι σε μια του περιοδεία στην Ιταλία. Νομίζοντας ότι είναι ένα παραδοσιακό ναπολιτάνικο τραγούδι, το ενσωμάτωσε στο έργο του Aus Italien. Ο δημιουργός Luigi Denza αποζημιώθηκε ύστερα από δικαστικό αγώνα με ένα διόλου ευκαταφρόνητο ποσό. Ένας άλλος συνθέτης, που και εκείνος θεώρησε το τραγούδι παραδοσιακό, ήταν ο Ρώσος Nikolay Rimsky-Korsakov, που το χρησιμοποίησε το 1907 στο έργο του:Neapolitanskaya pesenka (Neapolitan Song)
Mια γυναικεία φωνή τώρα η Anna Melato στο Amara Me. Μια μουσική.... ένα τραγούδι.... μια ιστορία...Το τραγούδι αυτό αναφέρεται ότι γράφτηκε από άγνωστο στιχουργό στην περιοχή Αbruzzo, της Ιταλίας τον 17ο αιώνα και πρόκειται για το μοιρολόι μιας χήρας που έχασε τον άνδρα της στη θάλασσα. Οι στίχοι είναι γραμμένοι σε μία τοπική διάλεκτο που μιλούσαν τότε στην περιοχή, κάτι ανάμεσα σε Ναπολιτάνικα και Γενοβέζικα. Το 1973 ο Νino Rota συνθέτει την μουσική της ταινίας με τίτλο "Film d'Amore e d'Anarchia" ("Ταινία του έρωτα και της αναρχίας") και ντύνει τους πρωτότυπους στίχους . Σε κάποια σκηνή του έργου η ηθοποιός Mariangela Melato με μία κιθάρα αρχίζει να ερμηνεύει με μοναδική λιτότητα το Amara me. Νομίζω αξίζει να το ακούσετε. Όχι με τ' αυτιά. Με την ψυχή σας....
Έχει ακουστεί σε άπειρες ταινίες και σειρές, όπως στον «Ταλαντούχο κ. Ρίπλεϊ». Το τραγούδι πρωτοηχογραφήθηκε από το αυστραλιανό ιταλόφωνο συγκρότημα «Yolanda Be Cool» το 1956. Το συνθέτει το 1956 ο Renato Carosone και συνδυάζει swing και jazz. Το τραγούδι είναι ουσιαστικά, μια διακωμώδηση της δίψας των Ιταλών προσφύγων για το Αμερικάνικο Όνειρο. Tu Vuò Fa' L'Americano - Θέλεις να κάνεις τον Αμερικάνο.
Πάντα μιλάς σαν να τα ξέρεις όλα - Σαν να κρατάς του κόσμου τα κλειδιά - Σ' ότι και να σου λέμε λες ξεκόλλα- θέλεις να κάνεις τον Αμερικάνο - χορεύεις ροκ,εν,ρολ - παίξεις μπάσκετ - μα έχεις λεφτά - ποιος στα δίνει; - η τσαντούλα της μαμάς - Όλο τρέχεις πάνω σε μια ρόδα - Και νομίζεις ότι προχωράς - Είναι ο κόσμος σου ουίσκι σόδα - Και οι ιδέες σου της συμφοράς
Αυτά τα ευτράπελα περιγράφει το τραγούδι των ταλαντούχων δημιουργών, που χρησιμοποιούν την τέχνη τους για να περιγράψουν τον σύγχρονο ανδράποδα που απ’ ότι φαίνεται δεν είναι μόνο σημερινός!
Ακολουθεί και 2ο μέρος στο αφιέρωμα στα τραγούδια της Νάπολης https://ideostrovilos.gr/mousiki/napolitanika-tragoydia-ii
Κείμενο: Μάρη Ι. Τσαμακίδου - Παπαποστόλου
Πρώτη δημοσίευση: http://mare1952.blogspot.com/