Η Καταστροφή των Ψαρών το 1824 και το επίγραμμα του Δ.Σολωμού ως πηγή έμπνευσης για τον ομώνυμο πίνακα όπως και για μια σειρά σχεδίων του Νικολάου Γύζη.

''Στων Ψαρών την ολόμαυρη ράχη

Περπατώντας η Δόξα μονάχη

Μελετά τα λαμπρά παλικάρια

Και στην κόμη στεφάνι φορεί

Γεναμένο από λίγα χορτάρια

Που είχαν μείνει στην έρημη γη.''

Λιτό, συγκρατημένα θρηνητικό και με ένα εκπληκτικό τέμπο που σε κάνει να νοιώθεις ότι δρασκελίζεις μαζί με την Δόξα την καμένη γη, το επίγραμμα του Διονυσίου Σολωμού που γράφτηκε το 1825, αναφέρεται στην Καταστροφή των Ψαρών που έλαβε χώρα στις 21 και 22 Μαρτίου 1824*.  

 Νικόλαος Γύζης (1842-1901)

70 χρόνια μετά τη συγγραφή του, αποτέλεσε πηγή έμπνευσης για τον μεγάλο μας ζωγράφο. Ο Νικόλαος Γύζης, στο τετράδιο των σχεδίων του, είχε αντιγράψει το 1895 τους γνωστούς στίχους του Διονυσίου Σολωμού και παρέστησε στον πίνακά του, τη Δόξα μεγαλόπρεπη και φτερωτή ως Νίκη ή Αρχάγγελο, τη στιγμή που πατά το πόδι της στη λεηλατημένη γη και με αυστηρό ύφος και περισυλλογή να καταγράφει στη δέλτο που κρατά τα ονόματα των ηρώων.

 Ομοίως, σε επιστολή του τoν Απρίλιο του 1900 έγραψε :

«Ο δαιμόνιος Σολωμός με ενέπνευσεν, Δόξαν αρχαίαν, Δόξαν αυστηράν (φρικιάζουσαν) και σοβαράν, Δόξαν εμπρέπουσαν εις τους απαράμιλλους των προγόνων μας ελευθερωτάς...η έμπνευσίς μου παρεδέχθη, εν ώρα σκοτεινή, ενώ τα πάντα εσιώπησαν και το παν κατεκάη... Δεν ζωγραφίζονται αι λέξεις, αλλά το πνεύμα αυτών».

 Η Δόξα των Ψαρών c.1898. Λάδι σε μουσαμά, 42.5 x 33.4 cm

Η «Δόξα των Ψαρών» εκτέθηκε για πρώτη φορά το 1898 στη Βιέννη, κατόπιν στο Glaspalast του Μονάχου και το 1899 στην Αθήνα στην έκθεση του Ζαππείου. Το φιλότεχνο κοινό της εποχής δεν στάθηκε ιδιαίτερα φιλικό απέναντι στο μεγαλειώδες αυτό έργο του οποίου η καλλιτεχνική αξία εκτιμήθηκε αργότερα.

  Η Δόξα των Ψαρών,1898, Παστέλ σε χαρτί,38 x 24  εκ.

Ο Νικόλαος Γύζης φιλοτέχνησε πολλά σχέδια πάνω στο ίδιο θέμα καθώς και δύο ελαιογραφίες, από τις οποίες η μία ανήκει στην Προεδρία της Ελληνικής Δημοκρατίας.

* Η κατάληψη του νησιού από τους Οθωμανούς στοίχισε τη ζωή σε πάνω από 20.000 Έλληνες Ψαριανούς αλλά και πρόσφυγες από τα αντικρινά παράλια της Μ. Ασίας. Μια λεπτομερή περιγραφή των συνθηκών, των μαχών και της επακόλουθης καταστροφής των Ψαρών μας δίνει η Wikipedia.

Κείμενο: Μαριάννα Καραβασίλη

Σ.Σ Χρησιμοποιήθηκαν αποσπάσματα από το άρθρο που διαβάσαμε εδώ